Baş ve Boyun Kanserleri Nedir?

Baş ve boyun kanserleri, baş ve boyun bölgesindeki yapıları (ağız, boğaz, burun, sinüsler, tükürük bezleri, gırtlak gibi) etkileyen kanser türleridir. Çoğu baş ve boyun kanseri, bu bölgedeki hücrelerin anormal şekilde büyümesi sonucu gelişen skuamöz hücreli karsinom olarak adlandırılan bir tiptir. Bu kanserler genellikle baş ve boyundaki mukozal yüzeylerdeki skuamöz hücrelerde başlar. Bu bölgedeki diğer nadir kanserler ise tükürük bezleri ve lenfatik dokulardan kaynaklanabilir.

Baş ve Boyun Kanserleri Alt Tipleri:

1. Oral (Ağız) Kanseri: Dudak, dil, yanakların içi, diş etleri ve damak gibi ağız boşluğunu etkileyen kanserlerdir.

2. Nazofarenks Kanseri: Burun boşluğu ile boğaz arasındaki bölge olan nazofarenksin kanserleridir.

3. Orofarenks Kanseri: Boğazın arka kısmı, bademcikler ve dilin kökünü etkileyen kanserlerdir.

4. Hipofarenks Kanseri: Boğazın alt kısmını etkileyen ve yutma güçlüğüne yol açabilen kanserlerdir.

5. Larinx (Gırtlak) Kanseri: Gırtlak, ses telleri ve boğazın diğer kısımlarını etkileyen kanserlerdir.

6. Paranazal Sinüs ve Burun Boşluğu Kanseri: Burnun iç kısmı ve sinüslerde gelişen kanserlerdir.

7. Tükürük Bezi Kanserleri: Tükürük bezlerinden kaynaklanan, daha nadir görülen bir baş ve boyun kanseri türüdür.

Risk Faktörleri:

1. Tütün Kullanımı: Sigara, puro, nargile ve tütün çiğneme gibi alışkanlıklar baş ve boyun kanserlerinin en önemli risk faktörleridir.

2. Alkol Kullanımı: Aşırı alkol tüketimi baş ve boyun kanseri riskini artırır. Özellikle tütün ve alkol bir arada kullanıldığında risk daha da artar.

3. Human Papilloma Virüsü (HPV): HPV enfeksiyonu, özellikle orofarenks kanseri riskini önemli ölçüde artırır. HPV ile ilişkili baş ve boyun kanserleri, tütün ve alkole bağlı kanserlere göre daha genç yaşlarda ortaya çıkabilir.

4. Epstein-Barr Virüsü (EBV): Nazofarenks kanseri ile ilişkili olan EBV enfeksiyonu, baş ve boyun kanseri riskini artırabilir.

5. Zayıf Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar ve ilaçlar baş ve boyun kanseri riskini artırabilir.

6. Kötü Beslenme: Düşük vitamin ve mineral alımı baş ve boyun kanseri riskini artırabilir. Özellikle A ve C vitaminlerinin yetersizliği risk faktörüdür.

7. Aile Öyküsü: Ailede baş ve boyun kanseri öyküsü olan kişilerde risk artar.

8. Radyasyon Maruziyeti: Baş ve boyun bölgesine yönelik daha önce alınan radyoterapi, bu bölgede kanser gelişme riskini artırabilir.

Baş ve Boyun Kanserlerinin Tedavisi:

Tedavi, kanserin tipi, evresi, yerleşimi, yayılımı ve hastanın genel sağlık durumu gibi faktörlere göre değişir. Genel olarak tedavi stratejileri şunlardır:

Cerrahi:

• Baş ve boyun kanserlerinde cerrahi, genellikle ilk tedavi seçeneğidir. Kanserli dokunun tamamı ya da bir kısmı çıkarılır.
• Kordektomi: Gırtlak kanseri tedavisinde, ses tellerinin çıkarılması ameliyatıdır.
• Larinjektomi: Gırtlağın bir kısmının veya tamamının çıkarılmasıdır.
• Glossektomi: Dil kanserlerinde dilin bir kısmının çıkarılmasıdır.
• Boyun Diseksiyonu: Kanserin lenf düğümlerine yayılması durumunda boyun bölgesindeki lenf düğümlerinin çıkarılmasıdır.

Radyoterapi:

• Erken Evre Kanserlerde: Cerrahiye alternatif veya ek tedavi olarak radyoterapi kullanılabilir.
• İleri Evre Kanserlerde: Cerrahi sonrasında veya tümör cerrahi olarak çıkarılamıyorsa ana tedavi yöntemi olarak kullanılabilir.
• İmmobilizasyon Teknikleri: Baş ve boyun bölgesindeki radyoterapi sırasında doğru konumda kalmayı sağlamak için kullanılır.

Kemoterapi:

• Adjuvan Kemoterapi: Cerrahi ve/veya radyoterapi sonrası, kanserin tekrarlama riskini azaltmak amacıyla kullanılır.
• Neoadjuvan Kemoterapi: Cerrahiden önce, tümörü küçültmek amacıyla uygulanır.
• Palyatif Kemoterapi: İleri evrelerde semptomları kontrol altına almak ve yaşam süresini uzatmak amacıyla kullanılır.

Hedefe Yönelik Tedavi:

• Epidermal Büyüme Faktörü Reseptörü (EGFR) İnhibitörleri: Baş ve boyun kanserlerinde kullanılan hedefe yönelik ilaçlar, EGFR proteinini hedef alarak kanser hücrelerinin büyümesini durdurur. Örneğin, Cetuximab bu tür bir ilaçtır.

İmmünoterapi:

• Baş ve boyun kanserlerinde immünoterapi, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerine saldırmasına yardımcı olur. İleri evrelerde kullanılan immünoterapiler, nivolumab ve pembrolizumab gibi ilaçlarla yapılabilir.

Rehabilitasyon ve Destekleyici Tedavi:

• Baş ve boyun kanserleri tedavisi sonrasında, konuşma terapisi, yutma terapisi ve fiziksel rehabilitasyon gibi destekleyici tedaviler gerekebilir. Özellikle gırtlak kanseri tedavisinde, ses kaybı durumunda konuşma terapisi önemli olabilir.

Evrelere Göre Tedavi:

• Evre I ve II (Erken Evre): Tümör küçük ve lokalizedir, lenf düğümlerine yayılmamıştır. Tedavi genellikle cerrahi veya radyoterapi ile yapılır. Kemoterapi genellikle bu evrede kullanılmaz.

• Evre III ve IV (İleri Evre): Tümör büyük ve bölgesel lenf düğümlerine veya yakındaki yapılarla yayılmış olabilir. Tedavi genellikle cerrahi, radyoterapi ve kemoterapinin kombinasyonu ile yapılır. İmmünoterapi ve hedefe yönelik tedaviler de bu evrede kullanılabilir.

Baş ve boyun kanserlerinin tedavisi, tümörün tipine, büyüklüğüne, yayılma durumuna ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Erken teşhis edilen baş ve boyun kanserleri genellikle daha yüksek tedavi başarısı gösterir.